Thứ Sáu, 20 tháng 3, 2015

Một cuộc chơi khác


“Hành trình ngàn dặm luôn khởi đầu bằng một bước chân”. Bạn tui và các bạn của cổ này đã khởi bước của mình như vậy đó. Hành trình này đặc biệt ở chỗ nó không có đích đến cuối cùng, bởi mỗi bước chân của nó dường như đã là một đích đến. Ai đó nói, hạnh phúc không phải chỉ là đích đến mà còn là hành trình. Các bạn ở đây hình như đã được hạnh phúc nhân đôi khi chọn con đường ngàn dặm của mình là cuộc hành trình cải thiện bữa ăn cho những người nghèo nuôi bệnh tại bệnh viện.
“Hãy cho đi từ kiếp này”. Trong tự truyện của mình, nghệ sĩ tài hoa Thành Lộc đã truyền đi thông điệp như vậy.
Đại sư Huyền Diệu, trong nỗ lực biến Lâm Tì Ni thành một địa chỉ sánh ngang với thánh địa Jerusalem, cũng đã khởi đầu công trình vĩ đại của đời mình bằng những đồng xu nhặt nhạnh từ cư dân địa phương và công lao động của số ít trai tráng trong vùng. Ông đúc kết từ trải nghiệm của chính mình: Cuộc sống đôi khi xuất hiện những phép màu bất ngờ mà ta không nhận thấy. Phép màu ấy nảy sinh từ chính những việc làm nhỏ nhặt của chúng ta mang lại lợi lạc cho người khác.
Ở một nền văn hóa khác, Nguyễn Tường Bách kể lại câu chuyện như vầy. Trước câu hỏi quan trọng của cô bé Virgina 8 tuổi rằng ông già Noel có thật hay không, ông chủ tạp chí The Sun đã nhân hậu trả lời: Ông già Noel có thật, cũng như tình yêu và lòng bao dung có thật…
Rốt cục thì tui không biết phép màu và ông già Noel có thiệt hay không, nhưng tui đồ rằng bữa cơm đột nhiên ngon miệng hơn hẳn ngày thường mà những người ở đây nhận được có lẽ là một phép màu, và các bạn mang phép màu ấy đến chính là những ông già Noel.
Tất nhiên, cái gì xài nhiều cũng hết. Phép màu xài hoài cũng…hết phép. Nên stt này muốn giới thiệu một cánh cửa mở ra thế giới phép màu, mà những ai đóng vai ông già Noel đều hoàn toàn mở được, để trông thấy một thế giới rực rỡ tráng lệ, ngay trong kiếp này.
P/s. Trong câu chuyện của đại sư Huyền Diệu mà tui kể ở trên, có chi tiết có những đại gia khi thấy công trình đã bắt đầu lấp ló dáng dấp thì đề nghị tài trợ hết phần còn lại. Nhưng ông đã hoan hỉ chối từ và giới hạn mức trần đóng góp, bởi cơ hội để mọi người làm chuyện lợi lạc càng được trao cho nhiều người càng tốt. 

Với những bước đi đầu tiên của các bạn này, tui thấy cơ hội đang dành cho rất nhiều người. Mại dô.

Thứ Tư, 18 tháng 3, 2015

Ngụy biện về cái trứng gà (PHẠM VŨ LỬA HẠ dịch từ bản tiếng Anh)

► CẨM NANG HUẤN LUYỆN .... ĐỐI THOẠI TRÊN FACEBOOK :)

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Cái trứng vịt ở tiệm kế bên còn dở hơn, sao mày không chê?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Làm ơn còm sao cho có tính xây dựng, nếu giỏi thì mày tự đẻ trứng luôn đi.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng này do một đồng chí hảo kê cần cù, dũng cảm, lương thiện và chính trực đẻ đó!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Vẫn còn ngon hơn nhiều so với trứng năm ngoái.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Mày lớn lên nhờ ăn trứng này, mày có quyền gì mà chê trứng dở?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Mày có ý đồ gì mà chê bai vậy chớ?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Đến cả trứng do chính gà của mày đẻ mà mày còn chê, mày có phải là người Trung Quốc không dzậy?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Mịa, tao nghi mày là phường Pháp Luân Công nói điêu.[i]

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Chê ỏng chê eo chỉ vô ích thôi, nếu mày dư thời gian, sao không chăm chỉ làm ăn kiếm tiền đi chớ.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Cái thằng cư dân mạng Đài Loan, biến mẹ nó đi cho ông nhờ, chẳng ai mời mày vào đây.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Ôi dào, tâm lý ấu trĩ sao mà quá bi quan, đến phải than vãn về trứng dở.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng dở vì con gà đẻ trứng này bị một số con gà [thuộc phần tử xấu] không biết đẻ trứng xúi giục.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Còm này đã bị quản lý diễn đàn sàng lọc.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Vậy trứng Trung Quốc toàn dở, còn trứng Mỹ toàn ngon à? Đồ phản quốc!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng Đài Loan ngon há, sao không qua bển ở luôn đi, để coi mày có bị bom nguyên tử san bằng không.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng Trung Quốc đã đánh bại trứng Mỹ rồi, phải biết tự hào đi chớ!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Tui sẽ không tránh né trứng của tổ quốc bất luận dở cỡ nào đi nữa!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng từ trại gà của chúng ta mà mày dám chê dở à? Mày lấy tư cách gì mà nói dzậy?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Cầm chén ăn trứng xong buông đũa rồi chửi, mày chẳng biết cái gì đáng quý đáng trọng, đồ vô ơn, vô liêm sỉ, trơ trẽn!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng dở chỉ là thiểu số rất nhỏ, đại đa số trứng đều ngon, tuyệt hảo, và qua được kiểm định!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Đây là một thiểu số phần tử phi pháp lường gạt quần chúng không hiểu rõ sự thật!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Cái này đích thị là có động cơ ngầm và xúi giục [người khác], mày định làm gì dzậy?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Đó là tin đồn, tôi có thể phát biểu rất trách nhiệm là tất cả trứng đều bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Nói chẳng có căn cứ gì hết, tui hy vọng báo chí có thể đưa tin khách quan!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Theo tớ, trứng của một số người không ngon đến thế, trứng của chúng ta ngon gấp năm lần!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Định hướng đúng đắn là niềm hạnh phúc của trại gà chúng ta, định hướng sai lầm là nỗi bất hạnh của trại gà chúng ta.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trại gà chúng ta vẫn còn trong giai đoạn sơ khai, chúng ta phải kiên trì [theo đường lối này] trong hai mươi năm sắp đến mà không dao động!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Chúng ta muốn lập trại gà với những đặc điểm riêng của chúng ta, và để gà của mình đẻ trứng với những đặc điểm riêng của chúng.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Dù ăn hơi dở, trứng này có lợi cho sức khỏe chúng ta, nếu anh nhập trứng Mỹ trái phép, hệ tiêu hóa và bao tử, và có lẽ toàn bộ hệ nội tiết của anh sẽ tiêu tùng. – Học giả Lý tính tả phái

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng gà dở không liên quan đến trận động đất. – Chuyên gia động đất

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Có những thế lực thù địch nước ngoài đồn thổi trái phép về trứng của chúng ta. – Lưu Kiến Siêu (nguyên là người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, hiện là đại sứ Trung Quốc tại Philippines)

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Gà Trung Quốc, gắng lên! – Thanh niên Trung Quốc yêu nước

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Vì thực khách Bắc Kinh này cố tình gây rối và chê trứng dở, chúng tôi đã lên thủ đô hai lần để thuyết phục khuyên răn, nhưng vô hiệu. – Cảnh sát Thượng Hải

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Đây là tin đồn thất thiệt gần đây do thiên hạ tung ra trên internet.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Mày thuộc thiểu số nhỏ không hiểu rõ sự thật, làm sao trứng có thể dở được?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Nước đã giàu, dân đã mạnh, sao mày không ăn thịt gà cho tao nhờ?

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Không có trứng nào hoàn hảo cả, vậy mày không có quyền đồn nhảm về cái trứng này nhá!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Trứng đời nhà Thanh ngon hay dở thì chỉ có người đời nhà Thanh biết.

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Có nhớ xã hội cũ không, người nghèo lúc đó đến gạo cũng chẳng có mà ăn, mỗi ngày đành phải ăn trấu và cây cỏ dại, cuộc sống hạnh phúc ngày nay phải trả giá bằng sinh mạng và máu của vô số liệt sĩ, mày phải biết trân trọng chứ!

Còm: Cái trứng gà này dở như hạch.
Phản còm: Đây là giai đoạn đầu tiên của quá trình gà đẻ trứng, nếu mày muốn ăn trứng ngon, mày phải đợi đến giai đoạn cao cấp hơn, giai đoạn ban đầu này là một quá trình rất dài.

[i] Người dịch tiếng Anh (C. Custer) không dám chắc chắn về cách dịch từ lóng 轮子[luân tử] trong nguyên bản tiếng Trung, mà chỉ gợi ý là “liar” [kẻ nói dối] hoặc “FLG member” [hội viên Pháp Luân Công]. (N.D.)

___ PHẠM VŨ LỬA HẠ dịch từ bản tiếng Anh.

Thứ Sáu, 27 tháng 2, 2015

Nghề y nên vì người nghèo hay người giàu?

Đó giờ tui cũng nghĩ cứ cái gì vì người nghèo là tốt, nghề y càng đặc biệt tốt, như bài báo này. Nhưng giờ thấy vậy chưa đủ, mà nó còn phải vì người giàu nữa thì mới gọi là cần và đủ.
Năm ngoái, cũng ngày này, tui có kể chuyện một điều dưỡng nhận phong bì nhưng vẫn chăm sóc như nhau cho tất cả bệnh nhân mà anh ấy phục vụ, cả phong-bì và không-phong-bì, nên tui kết luận: Y đức và tiền bạc không hề dính dáng gì nhau. Sự lương thiện, cũng như phong bì, nó là một thái độ, người ta có quyền chọn, hoặc không. Bởi về bản chất, phong bì không có gì xấu xa khi làm cho cuộc sống vật chất của người nhận đàng hoàng hơn.
Tiếp nối mạch tư duy này, năm nay tui cho rằng nghề y phải vì người giàu. Nghe có vẻ đê tiện trọc phú nhưng sự thật là chỉ có người giàu mới làm thay đổi cuộc sống (báo cáo của tổ chức nhân đạo Oxfam chỉ ra rằng 1% dân số thế giới đang nắm tài sản nhiều hơn 99% còn lại). Vì thế, bao nhiêu cảnh đời bất hạnh thê lương vì bệnh tật báo chí đăng nhan nhản kêu gọi hảo tâm hằng ngày, chỉ cần một tay nhà giàu nào đó động tâm ra tay nghĩa hiệp thì mọi thứ ổn ngay lập tức.
Ngành y, tư duy vì người nghèo là tư duy đi vào ngõ cụt, giống như ôm nhau chết chìm vậy. Thử nghĩ, cứ bán cái gì mà dưới giá thành hoài thì vốn nào còn mãi. Cho nên, cần phải mang lý thuyết Marketing vào nghề này, tức là phân khúc khách hàng ra. Cứ chăm sóc anh nhà giàu cho ảnh thật sướng, rồi lấy tiền cao vào, nói rõ là bao nhiêu phần trăm của anh tui lấy để tài trợ cho các trường hợp ABCD hiểm nghèo bi kịch gì gì đó, bảo đảm đây là một giải pháp win-win. Có một nhân vật trong tiều thuyết tui đọc hồi đó, tên truyện thì quên nhưng tên bác sĩ thì nhớ, là Geraudin, thuộc loại giáo sư đầu ngành, ông mở phòng mạch tư lấy  giá cực cao, nhưng trong bệnh viện, ông làm mọi thứ cho bệnh nhân nghèo, kể cả thử phân cho họ.
Cái lý thuyết Marketing phân khúc khách hàng không chỉ đúng trong ngành y, mà còn đúng cho mọi loại hình sản phẩm dịch vụ. Đặc biệt trong quản lý xã hội, nó là cái phao cho các ngành tiêu tiền ngân sách nhưng không có nguồn thu. Thu được hay không là do ta có tạo ra giá trị hay không thôi, chứ tiền trong thiên hạ chỗ nào mà không có. Cái cách tạo ra giá trị gia tăng để thu người giàu rồi tài trợ lại cho người nghèo này không mới. Nó là cách của mafia Ý kiểu lấy mỡ nó rán nó, kiểu quân tử Tàu lấy của người giàu cho người nghèo, còn qua kiểu hàn lâm học thuật thì mang cái tên phân khúc khách hàng vậy thôi.

Rốt cục lại thì nghề y vì người giàu hay người nghèo, tui xin lấy câu trả lời đủ ý của bác sĩ (thứ thiệt) Trương Hữu Khanh trong bài báo này thay cho lời kết: “Dịch vụ khám chữa bệnh tốt nhất chỉ nên thực hiện theo hướng tiện nghi, thuận tiện. Còn chuyên môn hay phương pháp điều trị phải công bằng".


Thứ Tư, 4 tháng 2, 2015

Chuyện dài kế hoạch


Thằng bạn làm kĩ thuật ở công trường xây dựng, mỗi ngày làm cái kế hoạch tiến độ thi công gửi cho chủ đầu tư. Thằng chủ đầu tư đọc kế hoạch, thấy đúng với mong muốn của ảnh thì thôi, không đúng thì một hai kêu sửa cho đúng ý, bất kể hôm đó công nhân nghỉ việc đột xuất, trời mưa, máy hư…nên năng suất không như thường lệ.
Chuyện của nó làm mình nhớ chuyện chạy Tết. Gần như đã thành thông lệ, mấy cái nắp cống hư hỏng cả năm nằm chơ vơ lòi sắt, mấy cái trụ đèn mất nắp lòi mấy dây điện chắp nối lộ cả ruột đồng cứ chỏng chơ mặc cho bao đơn thư kêu gào sửa chữa là thế, chả ai buồn mó tay vào. Tầm cuối năm, những thứ hư hỏng kia, cùng với đường sá vỉa hè cây xanh chiếu sáng vẫn còn đang tốt, bị ào ào cuốn lên dặm vá nâng niu tô trát trong cơn lốc đào bới không cách gì ngăn nổi.
Lần mò lên căn nguyên, mới hay thế sự trên đời có thứ được đặt tên là kế hoạch. Là vầy, các ông các bà cứ tự tưởng tượng chuyên trên trời dưới đất địa phương cơ quan tổ chức mình năm tới xảy ra thứ gì theo kiểu năm sau cao hơn năm trước. Đèn vẽ chuyện đèn, hoa vẽ chuyện hoa cống vẽ chuyện cống….Xong xuôi ai nấy xí phần được một cục vốn. Sẽ đẹp đẽ biết bao khi chuyện đời chuyện trời nó diễn biến rầm rập tuyến tính như các vị xin vốn đã hình dung. Éo le thay, ông xin tiền chống 5 trận bão nhỏ thì gặp phải 10 trận bão to. Cụ xin tiền sửa 100km đường như thường lệ thì năm nay đường bỗng tốt lạ thường không thấy hỏng. Bác pháo hoa hội hè đình đám thì cứ đếm đủ lễ hội theo lịch để nhân với đơn giá rồi theo đó mà lấy đủ vốn, bất chấp sức khỏe của nền kinh tế nó mạnh yếu thế nào.
Cũng sẽ chẳng có gì đáng nói nếu người ta quyết toán cái đồng vốn kế hoạch kia theo đúng diễn biến cuộc sống là thiếu xin thêm dư trả lại. Nhưng vấn đề là, khi cuộc sống lỡ chạy theo một đường đi không theo con đường kế hoạch, người ta lại đẽo gọt cuộc sống cho vừa với hình dung của mình. Bi kịch của kế hoạch vốn bắt đầu từ đó. Bi kịch có thể từ một chuyện nhỏ như cái nhà vệ sinh của trẻ con ở trường mẫu giáo hư nhưng không sửa được hay lớn hơn tí là chuyện một lan can cầu bị xe tông sập vẫn cứ trơ trơ giữ nguyên hiện trường. Ở chiều ngược lại, bi kịch là những vỉa hè những mặt đường đang láng ơ sạch bóng, được vô tư tháo lên đặt xuống, tô trát thêm một tí màu mè. Hoặc khi cả nước đang cơn thắt ngặt, mua sắm cái ăn cái mặc tiện tặn từng đồng, thì những trang trí phù du xanh xanh đỏ đỏ đường hoa pháo hoa xe hoa dương dương phô bày đỏng đảnh với lời trấn an ngó pháo quên nghèo, bão cuốn tan hoang nhưng người người hân hoan ngắm pháo.

Cái vòng kế hoạch bên Tây Plan-Do-Check-Act, hội nhập vào văn hóa Vịt, hình như trở thành Plan-Play-Fix-Eat.

Thứ Hai, 2 tháng 2, 2015

Kenji Goto – Khúc ca bi tráng


John. C Maxwell kể: Những thổ dân Quinchua của bộ lạc Auca ở Ecuquador nổi tiếng tàn bạo. Với mong muốn mang thông điệp yêu thương của Chúa đến để cảm hóa bộ lạc này, Jim cùng 4 nhà truyền giáo khác quyết tâm tìm đến cảm hóa. Kết cục, xác cả năm người được tìm thấy trôi dạt trên sông. Tất cả họ đều chết bởi mũi giáo của người Auca.
Cái chết của nhà báo người Nhật Kenji Goto mới đây cũng nhuốm màu bi tráng tương tự. Với mong muốn một thế giới không có chiến tranh và cứu vớt trẻ em, anh quyết định dấn thân vào vùng đất dữ. Thế nhưng trong chuyến dấn thân cuối cùng đầy nghĩa hiệp giải cứu người bạn Haruna Yukawa, không may thay, anh cũng chịu chung số phận bị bọn IS cắt đầu man rợ.
Cái chết của anh tự dưng làm tôi liên tưởng đến cái chết của chúa Jesus. Hơn hai ngàn năm trước, khi lòng người ngày càng tích tụ tham lam và đố kị, khi tâm thức bị gông cùm bởi tri kiến sai lầm, Jesus Christ đã phải tưới tẩm hạt mầm yêu thương bằng chính giọt máu của mình và cái chết đớn đau trên thập tự giá. Loài người nhờ đó mà có thêm một ngọn đèn chỉ hướng để sống cho đàng hoàng hơn. Thế kỉ XXI, lòng tham, lòng thù hận và vô minh lại tích tụ đủ lớn để nhân loại sản sinh một giống loài quái đản.

Nhớ lại sự kiện 11/9/2001, tổng thống Mỹ G.W. Bush khi ấy đã không ngần ngại và hầu như ngay lập tức triệt tiêu bọn quỷ mang tên Taliban, trả chúng về địa ngục.Hy vọng rằng, cái chết của Kenji Goto là cái chết cuối cùng. Máu của anh và những người bị giết man rợ trước đó, nếu không đủ để tưới tẩm hạt mầm yêu thương ở vùng đất này mọc lên, thì hy vọng rằng nó đủ nóng để nấu sôi ý chí những nhà lãnh đạo của các cường quốc có con tin bị giết. Lời cầu nguyện khả thi nhất, có lẽ là vào Abe, khi Chúa ứng vào ông để cùng với Nhật Bản xua IS trở lại địa ngục như Bush đã làm thuở nào.
Cái kết trong câu chuyện của John. C Maxwell kể là, vợ Jim - Elisabeth Elliot, cuối cùng cũng tiếp xúc được với thổ dân Quinchua của bộ lạc Auca và giúp họ nhận được thông điệp yêu thương của Chúa. Thế nhưng, với IS, tôi mong rằng tình yêu của Chúa dành cho chúng không phải hoa hồng, mà là những tấn bom, những hỏa tiễn dội xuống, để cho thể xác và ý chí chúng hòa tan cùng không gian theo mùi thuốc súng. 

Thứ Tư, 28 tháng 1, 2015

Lượm lại status từ một nick đã khóa

Ngày 11/4/2014 ( Cứu vé số):


Tối nọ hai cha con đứng xớ rớ hóng mát ngoài công viên, một chú bé vẻ mặt đáng thương mắt rơm rớm lại mời vé số. Mình lắc đầu kiên quyết không mua vì biết tỏng kỹ thuật mau nước mắt của ông con này rồi. Thế nhưng chưa kịp hả hê vì không bị ăn quả lừa của chú bé, mình giật mình vì bé con nãy giờ đang quan sát chăm chú mình chợt hỏi: Này, sao cha không mua vé số cho anh đi, ảnh sắp khóc rồi kìa.
Ấy chà, thế này thì lợi bất cập hại rồi. Làm sao để nói trơn tru với một thiên thần về những lọc lừa thủ đoạn cũng đang khoác một bộ mặt rất thiên thần khác? Xem ra ăn thua đủ với một đứa trẻ thì không bao giờ là đúng.
Nhớ lại Tết vừa rồi, mình và một anh bạn quan chức làng nhàng cãi nhau chí tử về một cái chợ đêm chồm hổm mọc lên quét sạch chợ hoa truyền thống của thị trấn quê nhà. Ảnh bảo mày chả hiểu đếch gì xã hội, chợ này tạo biết bao công ăn việc làm cho người lao động. Cư dân thành phố có địa điểm tham quan, bộ mặt đô thị cũng khang trang nhộn nhịp. Mình gật đầu ừ tất, nhưng mà thắc mắc vậy chứ hàng hóa của mấy anh chị bán đó nhập rẻ từ TQ với chất lượng không ai kiểm duyệt nhiễm đầy hóa chất phân phối khắp cộng đồng thì sao nhỉ?
Cũng vậy với vé số. Vé số có thể tạo thu nhập cho tất cả các thành phần xã hội và chính quyền có thể yên tâm về khả năng đảm bảo dân sinh với loại nghề nghiệp dễ dãi này. Thế nhưng đánh đổi những mất mát cho cái lợi từ vé số thì không hề nhỏ. Đó là đẩy cả một lực lượng trẻ em người già người tàn tật vốn dễ tổn thương nhất ra đương đầu với những mối nguy khó bảo vệ nhất của xã hội. Và cái mất lớn hơn tất cả ngoài cái mất một thế hệ trẻ lớn lên vô học là cái mất trái tim rung cảm của toàn xã hội trước nỗi đau đồng loại.
Mất một nghề nghiệp tạo thu nhập cho lực lượng lao động dễ tổn thương thì còn có thể tạo ra loại nghề nghiệp mang lại thu nhập khác, nhưng đánh mất trái tim của trẻ con thì mất cả nền văn hóa.

Ngày 20/3/2014 (Cứu xe buýt)


Hôm nọ coi tivi buổi trưa thấy có phóng sự về xe buýt Tp.HCM, đại khái là chỉ toàn đăng những người trả lời phỏng vấn xe buýt chạy ẩu, không an toàn, chèn ép xe máy xô đẩy hành khách. Nói chung theo thuật ngữ thời thượng là dìm hàng xe buýt, nhân vài vụ tai nạn giao thông thương tâm liên quan đến xe này. Phóng sự sau đó như thường lệ là phân tích nguyên nhân. Rồi cũng như thường lệ, sau khi kể ra nhất nhiều nguyên nhân thì nguyên nhân được gán cho hàng đầu là "ý thức chấp hành luật của người tham gia giao thông quá kém". Giải pháp tương ứng là các biện pháp nâng cao ý thức người tham gia giao thông các thể loại. Hết phóng sự.
Phù. Có đoạn giới thiệu dài dòng về phóng sự này như vậy để có ý thế này. Rằng mình đã không ít lần đứng chen chúc chật chội trên những chiếc xe buýt bị phàn nàn đó. Đánh giá chung là những bất cập như phóng sự trên liệt kê ra thì xe buýt có hết. Nhưng cảm giác về những chuyện đó thì hoàn toàn chỉ là thông cảm, không có chút oán thán nào. Chỉ cần những ai đã một lần ngồi sau tay lái mà chứng kiến được cảnh tài xế xe buýt phải chịu đựng thì chỉ một từ duy nhất là "bái phục". Bất cứ chỗ nào trống trên đường đều được trám chỗ ngay bởi xe máy, kể cả khi nó chỉ còn cách đầu xe buýt 2 xen ti mét. Các bác tài ngoài việc liên tục chịu cảnh đâm ngang xẹt dọc vô tội vạ của xe máy còn phải thường xuyên tấp vô lề rước khách và lái trở lại làn đường của mình trong tình trạng xe máy nêm đầy xung quanh.
Trong hoàn cảnh như thế, rõ ràng gán các bác tài xe buýt vào tội "ý thức kém" thì e rằng hơi nặng tay.

Nhân tiện cũng xin thưa rằng "ý thức kém trong tham gia giao thông" có xuất hiện ở xe biển trắng (dân) thì cũng ở một tỉ lệ nhất định, dẫu là có cao. Nhưng ở xe biển màu (quan) thì cái tỉ lệ xe chạy với "ý thức tốt" dường như là số 0 tròn trĩnh. Đối mặt với những chiếc xe biển trắng tội chạy vượt tốc (dù biển báo tốc độ phi lý chiếm tỉ lệ không nhỏ), vượt phải, lấn làn, là một mức phạt đủ làm chùn tay tài xế. Nhưng cũng những tội ấy với một chiếc xe biển màu thì đa phần các ánh mắt áo vàng đều tảng lơ. Nghe giang hồ đồn đại, một chiếc biển xanh có số gì đó được cho là ở bộ, cái biển nó đắt gấp đôi cái xác xe là 1 con Lexus GX470.
Kể lại kinh nghiệm này chắc cũng thường với cánh tài xê biển trắng. Hôm nọ, một chiếc biển đỏ chạy ở đường ngoài đô thị với tốc độ quy định trong đường đô thị. Kẻ viết bài phải xin đường một đoạn với thời gian bằng chiều dài một điếu thuốc của chú bộ đội lái xe đang hút. Có lẽ, nhờ sự sảng khoái của điếu thuốc mang lại, anh mới từ tốn nhan đèn nhường đường cho kẻ sau chạy đúng tốc độ cho phép.
Ơn Chúa, chừng nào mà những chiếc bảng số xe còn phân biệt màu sắc thì chừng đó làm ơn đừng có đổ vấy lên đầu dân đen là thiếu ý thức. Như thế thì vì tội vừa ác lắm.

Ngày 27/02/2014 (Cứu điều dưỡng):

Hôm nay ngày thầy thuốc Việt Nam, một friend khều khều bảo viết gì đó đi mầy. Ngó tới ngó lui thấy ngành y bây giờ không biết khen chỗ nào mà chẳng lẽ lại chửi thì kì nên tịt mãi. Chợt nhớ trong vô số phát biểu rất nhân văn rất hợp pháp của dì Tiến, có đoạn nhắc bệnh nhân nhớ ghi camera làm bằng để chống nạn phong bì trong ngành y tế. Thế là nhớ ngay một tấm gương sáng ngời y đức, mà có điều không giống giáo khoa lắm.
Chuyện là hồi lúc ở với ông già trong một BV ở xì phố, có tay điều dưỡng nọ. Công việc của ảnh thì cũng như nghề điều dưỡng là chích thuốc thay băng vô nước biển, vân vân. Quen thói, mình cũng dấm dúi ảnh cái phong bì, ảnh vô tư nhận. Và ảnh chăm sóc ông già mình nhẹ nhàng cẩn thận thật, đúng y mong muốn gia đình. Mình thở phào, vậy là đúng đường rồi. Thế nhưng trong trại có nhiều bệnh nhân, và cũng không ít bệnh nhân phải nhận suất ăn miễn phí thì cái phong bì dúi vào túi điều dưỡng kia chỉ là điều không tưởng. Thế mới thành chuyện. Mình quan sát thấy anh điều dưỡng nọ cũng ân cần nhẹ nhàng chăm sóc cho các bệnh nhân không-phong-bì kia y chang bệnh nhân có-phong bì là ông già mình. Anh làm với tất cả tinh thần trách nhiệm của một điều dưỡng yêu nghề. Quan sát liên tục mấy ngày mình đều thấy vậy, ông già mình vẫn là bệnh-nhân-phong-bì và các bệnh nhân khác không-phong-bì trước sau chỉ là một thái độ phục vụ ân cần như nhau. Buổi tối ngày cuối trước khi xuất viện, mình có cơ hội lôi ảnh ra quán làm vài chai bia. Ảnh ăn uống từ tốn, nói chuyện chừng mực về các vấn đề chuyên môn và đặc biệt có cái nhìn đầy bao dung với người bệnh. Cuối buổi nhậu, rất Mỹ, ảnh đề nghị chia đều số tiền nhậu cho các thành viên và đề nghị trả phần của mình, phải năn nỉ lắm mình mới thuyết phục ảnh không phải trả tiền cho cuộc nhậu mình mời ấy.
Câu chuyện anh điều dưỡng nọ gây nên một cơn chấn động nho nhỏ với mình về cái gọi là lương thiện. Nó làm thay đổi hẳn bản chất của việc nhận phong bì bồi dưỡng. Bấy lâu nay ta quen đánh đồng hiện tượng phong bì với những việc làm xấu xa của đám người thiếu y đức. Thế nhưng, đã có người chứng minh rằng, y đức và tiền bạc không hề dính dáng nhau tẹo nào. Sự lương thiện, dường như cũng là một thái độ, người ta có quyền chọn nó, hoặc quay lưng đi. Cũng như phong bì, ta có thể chọn nhận hoặc không, bởi về bản chất, nó không có gì xấu xa khi làm cho cuộc sống vật chất của người nhận đàng hoàng hơn.

Ngày 19/02/2014 (Cứu giáo dục):

Mình luôn ủng hộ biện pháp giáo dục kiểu chăn cừu, đại khái là người thầy luôn hướng dẫn dìu dắt dạy dỗ bằng tình yêu bằng trách nhiệm bằng sứ mệnh. Thế nhưng mình chưa bao giờ lên án biện pháp trừng phạt trong giáo dục nào. Sự trừng phạt thích đáng đúng thời điểm mang lại một hiệu quả to lớn mà không lý luận giải thích hướng dẫn nào so sánh nổi. Nó như sự đốn ngộ trong thiền vậy. Và đương nhiên, nhất thiết không nên là việc thường xuyên hay phổ biến. Các biện pháp trừng phạt không nên là áp lực và đặc biệt không bao giờ là sỉ nhục. Bất cứ kẻ nào không phân biệt nổi điều này thì làm người còn chưa xong chứ đừng nói là thầy để ngông nghênh trên bục giảng rêu rao những thứ lố bịch khác.
Nhân gần đây có vụ choảng nhau giữa một học sinh và một tay côn đồ đội lốt thầy hành nghề giáo dục, chợt nhớ chuyện này.
Năm lớp 9, một bài làm văn của mình đã không chấm câu hết bài. Vị thầy, không ngần ngại cho ngay con điểm 4. Giữa một rừng toàn là học sinh giỏi, vài đứa tệ lắm loại khá, con điểm 4 khiến mình xếp loại trung bình và đội sổ tháng ấy. Cú trừng phạt đã gây cơn chấn động kinh hoàng cho mình lúc ấy để bây giờ mình luôn để ý cái dấu chấm câu. Và, hình như các friend của mình không có ai bị trừng phạt vì điều ấy hay sao mà khoảng hơn 80% những câu còm, xì ta tút, sms...mình ít khi gặp dấu chấm câu hết bài, hehe. Kể lại sự kiện này nhân một đợt có thằng bạn làm cái phỏng vấn bỏ túi cho phóng sự ngày 20/11 của nó, mình vẫn còn nguyên sự biết ơn và cảm phục ông thầy đã trừng phạt rất đúng lúc ấy.

Ngày 14/02/2014 (Cứu Côn Đảo):

Nghe đồn có một nghĩa trang rất linh thiêng ở một hòn đảo xinh đẹp nọ. Đặc biệt, khách phương xa chọn cách viếng lúc nửa đêm thì khấn gì được nấy, nói chung là linh ứng huyền vi không thể tả.
Chợt nhớ chuyện kể của Cao Huy Thuần. Rằng một nhà sư nọ, một hôm được một cô gái báo mộng rằng cô vất vưởng cõi trần đã lâu rồi, chỉ có đức độ của ông mới làm cô siêu thoát. Cô chỉ ông đến chỗ này, làm cái này, vân vân thì oan khí của cô sẽ tan. Tỉnh dậy, nhà sư y lời, lập chay đàn cúng kiếng đủ lễ. Thế nhưng, trong lúc tụng niệm, một vọng tâm xẹt ngang đầu ông. Ông mất định lực trong giây lát. Buổi lễ cầu siêu rồi cũng xong, nhà sư xem như giữ lời với cô gái. Bỗng hôm nọ, cô lại hiện về báo mộng, lần này dáng vẻ tiều tụy hơn, giọng điệu thì oán thán, trách: tôi đã tin tưởng nhờ ngài siêu thoát, thế mà ngài lại không chí tâm nên đã không đủ tha lực giải thoát cho tôi rồi.
Trở lại chuyện khấn nguyện nửa đêm ở nghĩa trang linh thiêng nọ, dẫu không biết chuyện đó là tốt hay xấu, đúng hay sai nhưng nếu có một lời khấn, mình thật tâm mong rằng cơ duyên nào đó mà một đại sư đủ công phu và định lực sẽ siêu thoát cho những thần thức oan khuất còn chưa tan đang tề tựu âm khí chốn này.

Ngày 25/01/2014 (Cứu kinh doanh):

Cuối năm rảnh rỗi thử gu mới với món không khoái lắm là cuốn "Tương lai của quản trị". Giở đại một chương đọc chơi mới giật mình nhớ câu "Gia trung hữu bảo hưu tầm mích" của Trần Nhân Tông. Hehe, cả năm nay nó bị hắt hủi nằm bơ vơ trên giá vì không cạnh tranh nổi với một lô quái bút mang họ Nguyễn. Xem ra nhà mình vẫn còn khá nhiều châu báu.
Bốn năm trước, mình phát sốt với câu chuyện kinh doanh của một công ty bán áo khoác trong một quyển sách của thiền sư Nhất Hạnh. Đó là một doanh nghiệp không có ông chủ, không có mệnh lệnh và nói không với chất liệu cotton vì những cánh đồng trồng cây nguyên liệu gây quái thai cho sinh vật xung quanh đó.
Thì ra, đó không phải là một tư tưởng lẻ loi bộc phát mà là đỉnh cao tư tưởng của quản trị hiện đại. Mà cũng chẳng hiện đại gì khi những thiên tài nghĩ ra nó đã áp dụng hàng ba bốn chục năm trước.
Đó là siêu thị Whole Foods với kim chỉ nam quản trị: Xây dựng doanh nghiệp bằng tình yêu chứ không bằng sự sợ hãi. Và với kiểu quản trị kiểu "tình yêu" như vậy, doanh nghiệp này đã tạo nên sức mạnh vô biên đủ khiến những kẻ cung cấp hàng hóa theo cách tồi tệ không tài nào có cơ hội trưng bày sản phẩm trên kệ của họ. Các động vật bị giết thịt theo cách ít gây đau đớn nhất và được nuôi nhốt trong một điều kiện đàng hoàng.
Đó là W.L Gore với kiểu quản trị mạng lưới và là nơi không phải ý tưởng đúng nhất sẽ đến từ nơi quyền lực nhất. Để từ đó người ta biến một sản phẩm chuyên dùng trong tim mạch thành sợi dây đàn được dùng nhiều nhất trên thế giới.
Điểm chung thú vị của kiểu quản trị "tình yêu" hay "vô chủ" này là luôn được sự dòm ngó và nhận xét tận tình nhanh chóng của đồng nghiệp và khách hàng. Bất kì một hành động nào của ai đó đều được phản hồi ngay lập tức bởi một biểu tượng "mặt cười" hay 'mặt khóc".
Thật vui khi mấy tháng trước, hệ thống công quyền ở một thành phố thuộc tỉnh đã được trang bị màn hình hai cái mặt này.
Càng vui hơn khi một bạn đồng nghiệp không biết có xem qua quyển sách này không nhưng lại có một ý tưởng hội nhập chung xu thế quản trị hiện đại.

Thứ Hai, 26 tháng 1, 2015

Hay là chúng ta bỏ Tết?


Có câu chuyện cười nọ, ông chồng hấp hối trên giường bệnh, cầm tay bà vợ thều thào: lúc tui bị đuổi việc, bà ở bên tui, lúc tui rỗng túi, bà ở bên tui, lúc tui bị bạn bè phản bội, bà ở bên tui, và giờ này, lúc tui hấp hối, bà vẫn ở bên tui. Cho nên tui nghĩ...hic...bà...chính là nguyên nhân... mọi ...tai ...họa của...tui. Nói xong tắt thở.
Cũng còn chưa đầy tháng nữa, xứ Vịt hân hoan đón Tết. Nhà nhà người người nô nức sắm sửa dọn dẹp bày biện khang trang. Chính quyền theo đó cũng trang hoàng chuẩn bị đường hoa xe hoa pháo hoa đón Tết. Ôi thôi cả nước vui mừng, đất trời đon đả tưng bừng vào Xuân.
Cũng như thường lệ, để cho thắm cái bản sắc văn hóa lá lành đùm lá rách đậm đà tình dân tộc thương người như thể thương thân, chính quyền khắp nơi lại rầm rập khẩn trương ra quân cứu Tết. Đoàn đoàn, hội hội thi nhau đổ xô về chỗ nọ chỗ kia càng sâu càng xa càng tốt, rưng rưng trao tiền trao gạo trao muối mắm dầu đường. Những lời có cánh, những hình ảnh sụt sùi những những cái ôm siết chặt tràn lan mặt báo. Thế là coi như an tâm, ai ai cũng ăn được Tết.
Ở một phía đóng vai phản biện, các báo lại thống kê số liệu người tử vong/thương tật vì đi lại vì ăn nhậu vì vân vân vì Tết. Các bài viết về các tệ mê tín, cờ bạc, lười nhác của dân Việt lại thi nhau mổ xẻ. Giới văn phòng ăn lương ngân sách thì túc tắc từ trước Tết cả tuần kéo dài ra đến sau Tết cả tháng. Hội hè chùa chiền đình miếu triền miên liên tu bất tận trong cơn say buôn thần bán thánh. Giới bình dân làm công xa xứ thì rũ rượi chen chúc lúc nhúc trên những chặng đường ngàn dặm đầy trắc trở hiểm nguy bởi đặc trưng giao thông của xứ này. Giới chủ thì đau đầu toan tính lương thưởng trước Tết và chảy máu nhân sự sau Tết. Bác sĩ căng người cứu người, công an căng người bắt người, thầy chùa căng người ngửi khói.
Chợt nhớ quy luật Pareto, xem ra 80% chuyện xấu dân Vịt chỉ xoay chừng khoảng 20% thời gian dịp Tết. Ngay cả chuyện giúp người nghèo ăn Tết, nó cũng là cái bẫy tư duy khi sau khi có tí quà cáp này nọ xong, những người có trách nhiệm lại quên đi trách nhiệm của mình là làm cho những dân ấy hết nghèo. Cho nên chung quy, so với sức nặng của hai từ "truyền thống" cái hại do Tết mang lại không đủ đối trọng để làm dương lợi ích. Chưa kể, không biết bao nhiêu tiền chi cho những công trình không chết ai cũng không lợi ai chạy chỉ tiêu cuối năm đã được quy hoạch vốn đầu năm, làm tốc hành với chất lượng chỉ có giữa năm sau mới biết.

Ông bà có câu: Ăn no mặc ấm, ăn ngon mặc đẹp. Xưa, xã hội chỉ có nền kinh tế lúa nước, mùa màng bội thu, nông nhàn rãnh rỗi ông bà mới thư thái tận hưởng tiết trời, thư giãn sau vụ mùa mệt nhọc. Nay, xã hội công nghiệp, nền kinh tế thị trường phân hóa giàu nghèo ngày càng chênh lệch, ăn chơi ngày Tết thực ra chỉ còn cho một dúm người làm giờ hành chánh có của ăn của để. Đại bộ phận thiên hạ ai cũng tay làm hàm nhai, ngày nào kiếm được tiền ngày đó là Tết. Chưa kể, những năm gần đây báo chí còn có trò so nhau khoản tiền thưởng Tết, mới đầu còn có vẻ thương cảm, riết cảm giác như trò mua vui với những "quà" là sắt, gạch, xi măng, băng vệ sinh, keo dán sắt....Ở góc kinh tế vĩ mô, Tết là cái dịp chính danh tăng giá tiêu dùng mà không có bất kì lý do nào, để cùng với nạn tiêu pha phung phí tiền nhà nước góp phần đẩy cái hầu bao eo hẹp của dân đen nhanh tiến về phía rỗng.

Tết, được tính theo lịch mặt trăng, tức âm lịch. Và âm lịch thì, như một mảnh đất màu mỡ gieo trồng đủ loại cây mê tín gồm đồng bóng cầu hồn xin xăm xủ quẻ bói toán coi ngày coi giờ coi tuổi tha hồ bám rễ trổ hoa đâm lá. Vô số những câu chuyện (có vẻ) sự thật/ huyền thoại/ huyền bí/ ma mị/ lường gạt đính kèm nền văn minh âm lịch này, đến mức người ta thừa nhận nó như là bản sắc văn hóa. Những ai lỡ bị đóng đinh niềm tin vào trò coi ngày giờ tuổi tác sao hạn cung mệnh này bị ám ảnh về nó đến mức khó lòng tự chủ làm việc gì đó lớn mà không hoang mang giở cái âm lịch ra xem có gì đại kị hay không. Đỉnh cao vớ vẩn là chuyện gán cho đứa trẻ thiên thần vừa mở mắt chào đời một cái cái vận mệnh vô căn cứ đâu đó trên trời cho nó, cũng như gán những họa phúc cát hung vô lý cho tuổi này với tuổi nọ. Điều này ngang nhiên phủ nhận luật nhân quả của vũ trụ, tước đoạt man rợ nỗ lực lương thiện, nhu cầu tự hoàn thiện của con người bằng định kiến hoang đường về số mạng ngay từ trong nôi.

Ngày ở Việt Nam mặc nhiên tồn tại hệ thống kép. Không biết cái lịch tính ngày theo hệ thống kép nó có góp phần làm nên thói hai mặt của dân xứ này hay không, cũng như những tác động tốt/xấu đến đời người trong các ngày làm sự kiện lớn nó mạnh mẽ ra làm sao. Thế giới phẳng ngày nay cho thấy bọn Âu Mỹ Israel chúng nó chả biết cái gì là âm dương ngũ hành thiên can địa chi mệnh trạch, thế mà dân xứ nó không ai cần cứu Tết hay tự tử vì nghèo, thu nhập bình quân sơ sơ vài chục ngàn USD mỗi mùa lá rụng. Nước chúng nó thì không nước nào dám bắt nạt. Lãnh đạo chúng nó chẳng thấy ai nhang đèn heo gà khấn vái quỷ thần thiên địa. Quỷ thần phò hộ nếu có, chính là cái đám đối lập luôn soi mói trong từng chính sách. Công trình xứ chúng nó thì cứ như là không đẹp mê hồn thì cũng tối đa tiện dụng, mà lại ăn chắc mặc bền trơ cùng tuế nguyệt. Luật chúng nó thì cứ đọc lấy mà xài đố ai lách được, chả cần cả một hệ thống hành pháp ban hành thêm hướng dẫn này nọ vì dân thì ít mà vì lợi ích thì nhiều.

Tổng kết lại, theo kiểu phương pháp nghiên cứu khoa học diễn dịch quy nạp thống kê mô tả,  kết luận giả thuyết dựa trên phân tích (ở đây là định tính pha chút định lượng), cộng với câu chuyện cười mở đầu ở trên giờ bỗng hóa ra ...minh triết, tui dõng dạc kết luận: để nâng dân trí chấn dân khí hậu dân sinh như lời cụ chí sĩ Phan Chu Trinh trăm năm trước, dân xứ Vịt phải vứt mẹ cái lịch âm, kè theo đó là bỏ Tết. Ai muốn Tết thì bất kì lúc nào cũng cứ vô bảo tàng mà đón. 
Hết.

Hai trụ cột an sinh


Mấy hổm rày lượn xe ra đường gặp dày đặc băng-rôn ca ngợi như cái hình. Tự dưng tui nhớ có lần một em xinh đẹp tiếp thị một sản phẩm bảo hiểm nhân thọ mới, khoe rằng tính năng ưu việt của sản phẩm công ty ẻm là dùng được cho y tế, hàng năm có lãi, không bịnh tật gì có thể lấy lại được tiền…ôi thôi là lời quá. Nghe mắc ham nhưng nghĩ lại bảo hiểm y tế mà thằng nào không bịnh cũng lấy tiền lại như mình đến hồi mình bịnh lấy đâu tiền trả cho mình đây. Thế là xù, và còn xúi ẻm về nói lại công ty đừng chơi gói sản phẩm nhỏ mọn ấy nữa.

Đầu năm 2015, bảo hiểm y tế xứ Vịt đanh thép tuyên bố không trả một xu cho con bịnh trái tuyến ngoại trú, đồng thời đám bịnh thắt ngặt nghèo ung thư chạy thận tim mạch gì gì đó bất kể sống dở chết dở thế nào cắt chi trả xuống còn 50% vì mục tiêu “ được kỳ vọng là phương pháp hữu hiệu để ổn định quỹ bảo hiểm". (nguồn ở đây)
Xem ra cái bảo hiểm mà tui lầm tưởng là giống như chơi hụi trong dân gian, nhiều người hùn lại cho một người qua cơn thắt ngặt chỉ là một tưởng tượng dở hơi. Mục tiêu tối hậu của nó không phải giúp người mà là giữ ổn định túi tiền để trả lương cho những người giữ quỹ. (Theo báo cáo của Chính phủ, năm 2013 chi quản lý bộ máy bảo hiểm xã hội ước hơn 3.718 tỉ đồng, tiếp tục tăng 1,42% so với thực chi của năm trước. Tính toán của Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho thấy so với tỉ lệ lãi đầu tư từ nguồn kết dư quỹ bảo hiểm xã hội thì chi phí quản lý bộ máy năm 2013 chiếm gần 17% tiền sinh lời và 3,51% so với tổng số thu bảo hiểm xã hội. (nguồn ởđây).
Còn những người giữ quỹ được trả lương 3.718 tỉ đồng kia đã làm gì? Thưa rằng, bằng “nghiệp vụ hạn chế, trách nhiệm chưa cao” (chữ của báo Tuổi trẻ), họ đã trong hơn một năm (tháng 4-2008 đến tháng 8-2009), ký 14 hợp đồng cho Công ty Cho thuê tài chính II (ALC II) vay vốn với tổng số tiền 1.010 tỉ đồng, mà số tiền này được Bảo hiểm xã hội VN chính thức nhìn nhận rằng “khả năng trả nợ của ALC II là rất thấp”.

Thật khó để không nghĩ rằng 2 cái trụ cột kia đang bán rẻ sinh mạng người dân có bệnh để đánh đổi món nợ ngàn tỉ gần như mất khả năng thu hồi vì cái bọn thiểu năng đạo đức.